Πραγματοποιήθηκε προ εβδομάδος, από το παράρτημα του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (IFRI-Institut Français des Relations Internationales) στις Βρυξέλλες ημερίδα με συμμετοχή άνω των 50 διαμορφωτών γνώμης, ερευνητών, και ακαδημαϊκών, καθώς και εκπροσώπων τόσο των κοινοτικών οργάνων όσο και Μονίμων Εθνικών Αντιπροσωπειών στην ΕΕ, με ομιλητή τον Michel Foucher με θέμα «Σύνορα της ΕΕ: Σενάρια και επιλογές». Ο ομιλητής είναι γεωγράφος, καθηγητής της École Normale Supérieure στο Παρίσι, μέλος του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων και της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος Fondation Robert Schuman και πρώην Γάλλος Διπλωμάτης. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Μόνιμη Αντιπροσωπεία του Βελγίου στην ΕΕ.
O καθηγητής Foucher ανέφερε ότι είναι σημαντικό να απαντηθεί το ερώτημα της πολιτικής της ΕΕ στην παγκοσμιοποίηση, όπου κινείται με γνώμονα τα γεωπολιτικά συμφέροντα εθνικών κρατών, δεδομένου ότι και η ίδια δεν είναι ούτε ένα κράτος, ούτε ένα έθνος, ώστε να ανταποκριθεί στα θέματα ασφάλειας και ευημερίας που προκύπτουν.
Αρχικά έκανε μια μεθοδολογική προσέγγιση της συσχέτισης του θέματος των συνόρων (frontiers) και των «μετώπων» (Fronts) λόγω των «προβλημάτων επιλογής» που αναδεικνύονται εξ’ αιτίας: α) της ευρωπαϊκής διεύρυνσης, β) του θέματος της αξιολόγησης της προενταξιακής πορείας διαφόρων χωρών (κάνοντας μνεία ειδικά της Τουρκίας), γ) των σχέσεων με τις χώρες του Maghreb, δ) της κατάστασης στα Βαλκάνια όπως έχει εξελιχθεί μετά το 1990, και όλων των θέματων που έχουν ανακύψει με τη Σερβία, τη Βοσνία με τις τρεις εθνότητές της, την ΠΓΔΜ, το Κόσοβο με τις αλβανικές μειονότητές του και, τέλος, των σχέσεων της Σλοβακίας με την Κροατία.
Υπογράμμισε ότι ενώ η διεύρυνση σε όλο τον κόσμο, αλλά και στον «ευρωπαϊκό κόσμο», θεωρείται ως θετική έννοια ταυτόχρονα αποτελεί ένα θέμα που διχάζει και αναφέρθηκε σε δημοσκοπήσεις, ακόμα και στην νεοενταχθείσα στην ΕΕ Πολωνία, όπου η κοινή γνώμη δεν ανταποκρίνεται θετικά παρά σε ποσοστά κάτω του 20-25%.
Σημείωσε ότι, η διεύρυνση έχει διαφοροποιημένη αποδοχή μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ: α) αναφορικά με την τήρηση των μεταξύ τους ισορροπιών, β) αναφορικά με τις προσεγγίσεις των πολιτικών κομμάτων εντός των κρατών – μελών, γ) αναφορικά με τις διαφοροποιημένες προσεγγίσεις στο εσωτερικό των κομμάτων στα κράτη μέλη και στις υπό ένταξη χώρες.
Παρατήρησε ότι σήμερα υπάρχει πλέον μια τάση «αμερικανοποίησης» της έννοιας του συνόρου από «frontière» σε «front d’ expansion” (μέτωπο επέκτασης), και υπενθύμισε ότι ο όρος της «διεύρυνσης» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Valéry Giscard d' Estaing . Τόνισε ότι το πλαίσιο αντίληψης της διεύρυνσης έχει αλλάξει δραματικά από την «πυρηνική Ευρώπη» του Schuman, ο οποίος πρότεινε ένα «πυρήνα κρατών» και τις άμεσα με αυτόν συνορεύουσες χώρες, υπογραμμίζοντας ότι πιστεύει πως οι κοινωνίες και πολιτικές οντότητες αυτού του πυρήνα αποτελούν μέρος των μεγάλων δομών της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Αναπτύσσοντας τα πιθανά σενάρια διεύρυνσης τόνισε την αναγκαιότητα μελέτης των κριτηρίων προτεραιότητας αλλά και των προϋποθέσεων για την υλοποίησής της. Εκτενέστερα ανέπτυξε τα σενάρια: α) της Ανοιχτής Αγοράς, εξηγώντας ότι αναφέρεται στην είσοδο στην ΕΕ και των χωρών Maghreb, Παλαιστίνης, Ισραήλ, κ.λπ, β) της Ομοσπονδίας, εξηγώντας ότι κάθε κράτος θα συνεχίζει την οικονομική του πολιτική ως είχε, «αλλά με ένα μάτι στις Βρυξέλλες», γ) της «Γειτνίασης», όπου η διαπραγμάτευση θα αφορά κυρίως τοπικές και περιφερειακές πολιτικές.
Ειδικότερα για την Τουρκία ανέφερε ότι: α) η διεύρυνση της ΕΕ «προς ανατολάς» και μια ενδεχόμενη είσοδος της Τουρκίας στην ΕΕ θα «ήγειρε σφοδρό διάλογο», ο οποίος θα έβαινε εντεινόμενος λόγω θέματος του Ιράκ και της γύρω περιοχής, β) το θέμα «δεν είναι μόνο πολιτικό αλλά και ιδεολογικό» και ότι «μεταξύ των δύο (ο ίδιος) επιλέγει και τα δύο», ενώ συνέδεσε την πολιτισμική – ιδεολογική διαφορά ως ζήτημα και για την ένταξη των χωρών του Maghreb.
Τέλος, έκανε μια εκτενή αναφορά στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και την απήχηση που έχουν στο εσωτερικό της ΕΕ και επανέλαβε ότι το θέμα της ένταξης της Τουρκίας «δεν είναι θέμα συνόρων, είναι θέμα της πολιτικής της (Τουρκίας)».
Επίσης, ερωτηθείς για τον τρόπο που θα αντιμετωπιζόταν από τις Βρυξέλλες ένα «νέο δόγμα» για τη θεώρηση της «προς ανατολάς διεύρυνσης», μίλησε για «πολιτιστική επανάσταση» και ανέλυσε ότι η κοινή γνώμη στις χώρες της ΕΕ «δεν είναι έτοιμη» για κάτι τέτοιο, ενώ στην ευθεία ερώτηση για το αν η Τουρκία μπορεί να μετέχει του ευρωπαϊκού κόσμου είπε ότι «η απάντηση είναι απλή και είναι αρνητική».
Αναφορικά με τη Ρωσία και την πρόσφατη προθυμία της να παίξει το «χαρτί της ενέργειας» τόνισε ότι είναι ένα από τα βασικά γεωπολιτικά θέματα που προέκυψαν, όπως φάνηκε ξεκάθαρα και στον πόλεμο με τη Γεωργία τον Αύγουστο του 2008. Σημείωσε ότι δεν πρόκειται μόνο για ένα θέμα μη τήρησης του διεθνούς δικαίου, αλλά ότι εμπλέκει άμεσα την Ευρώπη σε ένα κλίμα αστάθειας που θέτει εν κινδύνω τα ζωτικά της συμφέροντα και αναρωτήθηκε αν η επαναπροσέγγιση του Ιράν από την ΕΕ θα έθετε την ενεργειακή αλληλεξάρτηση στην ατζέντα της διεύρυνσης με τους «προς ανατολάς» ενεργειακούς εταίρους.
Ο Foucher υποστήριξε ότι δεν πρέπει να αγνοούνται οι επιπτώσεις της διεύρυνσης και διερωτήθηκε ποιος είναι έτοιμος στην ΕΕ και μπορεί να δεσμευθεί για στρατιωτική δράση στην Κεντρική Ασία, τον Καύκασο ή στα σύνορα της Ρωσίας. Επεσήμανε σχετικά ότι προέχει η προστασία των συμφερόντων της ΕΕ και κατά συνέπεια η σταθεροποίηση των συνόρων της από την προώθηση της ευημερίας γενικώς στην ευρωπαϊκή ήπειρο, συνεχιζόμενης μάλιστα της οικονομικής κρίσης.
Ο ομιλητής αναγνώρισε τις δυσκολίες που υπάρχουν ακόμα εντός των εσωτερικών συνόρων στα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως για παράδειγμα στο Βέλγιο, στην Ισπανία, στην Πολωνία και στη Γερμανία, αναφέροντας ότι η «πολιτισμική διαφορά» είναι κάτι που πρέπει να συνεκτιμάται.
Ο καθηγητής Foucher κατέληξε με την επισήμανση ότι το ζήτημα των ορίων της Ευρώπης δεν είναι γεωγραφικό, αλλά γεωπολιτικό με ιστορική δυναμική και, λόγω των ειδικών μεθοδολογικών θεμάτων που προέκυψαν στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, πρότεινε μια διεπιστημονική προσέγγιση στα πιθανά σενάρια της επέκτασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εναλλακτικές επιλογές που υπάρχουν όσον αφορά την ένταξη ή την ένωση πολλών κρατών της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης στον κύριο κορμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγείρουν θέματα ασφάλειας.
Τέλος, αναφορικά με την παγκοσμιοποίηση και το «ασύνορο» μοντέλο διακυβέρνησης, επί τη βάσει των οικονομικών συναλλαγών, όπου λαμβάνεται υπ’ όψη το «κόστος» των συνόρων, ανέφερε ότι τα σύνορα συνδέονται με τα θέματα της ταυτότητας, και ως «δείκτες» την σηματοδοτούν στον χώρο και στο χρόνο,. Η προσεκτική μελέτη τους θα βοηθήσει στην αποφυγή δημιουργίας κρίσιμων πολιτισμικών χασμάτων και στην έλλειψη σαφούς ορισμού των ορίων τους, που ενέχει κινδύνους έντασης του «ξενοφοβικού λαϊκισμού».
