17 Φεβ 2010

Ενεργειακή / Πυρηνική Ρωσοτουρκική Συμφωνία

Λάβαμε και δημοσιεύουμε την ακόλουθη ανάλυση από το Κέντρο Αναλύσεων Άμυνας & Ασφάλειας, σχετικά με τη επίσκεψη του πρωθυπουργού στη Μόσχα. Όπως είναι φυσικό, ο ΔΡΑΓΟΥΜΑΝΟΣ δεν φέρει ευθύνη για τις εκτιμήσεις αυτές ΄και δεν σημαίνει η δημοσίευση ότι συμφωνεί μαζί της.

Η εν εξελίξει επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού κ. Γεωργίου Παπανδρέου και

η επικείμενη του Έλληνα Υπουργού Εθνικής Άμυνας κ. Ευάγγελου Βενιζέλου

στην Μόσχα έχουν ιδιαίτερη σημασία για το μέλλον όχι μόνο των Έλληνο-

ρωσικών σχέσεων αλλά και για τις ευρύτερες γεωπολιτικές ισορροπίες της

περιοχής.

Η Ελλάδα καλείται να διαχειριστεί μία πολύ δύσκολη κατάσταση η οποία έχει

διαμορφωθεί τους τελευταίους μήνες αφού δύο γεγονότα που λαμβάνουν χώρα

ταυτόχρονα τείνουν να δημιουργήσουν μία κατάσταση αρνητική για την Αθήνα.

Από την μία πλευρά, με υπαιτιότητα ή όχι της Ελλάδας, σημαντικότατα

ενεργειακά σχέδια καθυστερούν, με κίνδυνο να ματαιωθούν. Από την άλλη

πλευρά, η Μόσχα δείχνει αποφασισμένη να προχωρήσει στην υλοποίηση των

πλάνων της με την συμμετοχή της χώρας μας ή χωρίς. Το νέο «όχημα» το

οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από την Μόσχα φαίνεται πως είναι η

Άγκυρα, η οποία «καραδοκεί» να εκμεταλλευτεί κάθε ελληνική

«δυστοκία». Η Τουρκία φαίνεται να δείχνει μεγαλύτερες «αντοχές» προς τη

δυτική πίεση αναφορικά με ενεργειακές συμφωνίες με την Μόσχα. Η «κορωνίδα»

της διαφαινόμενης αυτής συνεργασίας έχει να κάνει με την κατασκευή από τους

Ρώσους πυρηνικών εργοστασίων στην Τουρκία. Η συγκεκριμένη εξέλιξη θέτει το

όλο πρόβλημα σε νέες ποιοτικά αναβαθμισμένες παραμέτρους. Είναι σαφές πως

το ταξίδι στην Μόσχα των Ελλήνων επισήμων αποκτά έως και «ιστορικές

διαστάσεις» αφού θα πρέπει να ξεκαθαριστούν με την ρωσική πλευρά κάποια

θέματα η εξέλιξη των οποίον θα επηρεάσει τις διακρατικές σχέσεις για τις

επόμενες δεκαετίες.

Το Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας & Ασφάλειας (Ι.Α.Α.Α.), εκτιμώντας την

σημασία του θέματος τόσο για την εθνική ασφάλεια και στρατηγική όσο και για

την ευρύτερη ισορροπία στην περιοχή, σκοπεύει να προχωρήσει σε μία σειρά

στοχευμένων παρεμβάσεων που στόχο θα έχουν να ευαισθητοποιήσουν την

Ελληνική πολιτεία αλλά και την κοινή γνώμη για το θέμα της αναπτυσσόμενης

σχέσης Μόσχας-Άγκυρας γενικότερα αλλά και για τις συνέπειες

«πυρηνικοποίησης» της Τουρκίας ειδικότερα.

Η σημασία των ρωσοτουρκικών συμφωνιών μπορεί να διαφανεί από μία σύντομη

ανασκόπηση των πεπραγμένων του Τούρκου πρωθυπουργού στην Μόσχα. Ο

Τούρκος Πρωθυπουργός κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατά τη διάρκεια της

πρόσφατης διήμερης επίσκεψής του στην Ρωσία δήλωσε πως οι δύο χώρες

βρίσκονται «κοντά στο σημείο εγκαθίδρυσης ενός διακρατικού,

διακυβερνητικού συμβουλίου συνεργασίας» και συμπλήρωσε πως με την

δημιουργία του συγκεκριμένου οργάνου «μία νέα εποχή πρόκειται να

ξεκινήσει» για τις σχέσεις Μόσχας-Άγκυρας.

Είναι σαφές πως η συγκεκριμένη δήλωση

αναφέρεται όχι στο σημερινό επίπεδο των διακρατικών σχέσεων αλλά σε αυτό το

οποίο υπάρχει η δυνατότητα να αναπτυχθεί εάν μία συγκεκριμένη δέσμη μέτρων

και συνεργασιών υλοποιηθεί και αναπτυχθεί σύμφωνα με τις προγραμματισμένες

εξαγγελίες.

Σε γενικές γραμμές η συνάντηση, δέκατη κατά σειρά από το 2004 και μετά,

μεταξύ του κ. Ρ. Τ. Ερντογάν και του πρωθυπουργού της Ρωσικής Ομοσπονδίας

κ. Βλαντιμίρ Πούτιν, υπήρξε σημαντικότατη λόγω της ευρύτητας των ζητημάτων

που συζητήθηκαν και των προγραμμάτων που συμφωνήθηκε να λάβουν

προτεραιότητα. Με λίγα λόγια συμφωνήθηκαν τα εξής:

1) Κατάργηση της βίζας. Θα υπάρξει αμοιβαία άρση των εμποδίων στην

μετακίνηση πολιτών των δύο χωρών από την μία πλευρά στην άλλη. Η

συμφωνία πρόκειται να υπογραφεί κατά το επερχόμενο ταξίδι του

Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Ντμίτρι Μεντβέντεφ στην Τουρκία

τον Μάιο ή τον Ιούνιο του 2010. Η άρση των γραφειοκρατικών εμποδίων

αναμένεται να αυξήσει το τουριστικό «κύμα» προς την Τουρκία με άμεσες

θετικές συνέπειες στην οικονομία της γείτονος.

2) Δημιουργία κοινού κέντρου λογιστικής υποστήριξης. Οι δύο πλευρές

συμφώνησαν να εγκαταστήσουν το εν λόγω κέντρο στο Κρασνοντάρ,

περιοχή 1.500 χλμ. νοτίως της Μόσχας, κοντά στο λιμάνι του Νοβοροσίσκ

στην Μαύρη Θάλασσα. Οι δύο πλευρές, θα δημιουργήσουν ένα κοινό

σύστημα μεταφορών το οποίο θα περιλαμβάνει

αυτοκινητοδρόμους, σιδηροδρόμους και θαλάσσιες μεταφορές με

σκοπό να μειώσουν δραματικά το κόστος μετακίνησης των

διακινούμενων εμπορευμάτων. Με λίγα λόγια θα δημιουργηθεί η

υποδομή για την μεταφορά μέσω μίας «τυποποιημένης» διαδρομής των

εμπορευμάτων από το Κρανσοντάρ, στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και

από εκεί μέσω υψηλής συχνότητας προγραμματισμένων θαλασσίων

μεταφορών θα μεταφέρονται στην Σαμσούντα (Σαμσούν). Από την

Ποντική πόλη θα μετακινούνται οδικώς και σιδηροδρομικώς στο λιμάνι της

Μερσίνας (Μερσίν) που θα αποτελέσει το διαμετακομιστικό κέντρο στη

Μεσόγειο. Η μείωση του κόστους μεταφοράς αναμένεται να είναι της τάξης

του 50% ενώ το λογιστικό αυτό κέντρο στόχο έχει να καταστεί το σημείο

αναφοράς για όλες της χώρες της Μαύρης Θάλασσας, της Κασπίας

και της κεντρικής Ασίας οι οποίες θα μπορούν να το

χρησιμοποιήσουν προς οικονομικό τους όφελος και προς

γεωπολιτικό όφελος της Άγκυρας και της Μόσχας.

3) Πολύπλευρη ενεργειακή συμφωνία στρατηγικών διαστάσεων. Παρά

τα προαναφερθέντα σημαντικά σχέδια ο «πυρήνας» των σχέσεων των δύο

χωρών έχει να κάνει με την συνεργασία τους στον τομέα της ενέργειας.

Στον συγκεκριμένο τομέα μία σειρά από προγράμματα βρίσκονται σε

διάφορα στάδια συζητήσεων - σχεδιασμού - υλοποίησης. Μεταξύ άλλων τα

σημαντικότερα είναι τα εξής:

􀂙 Ο κ. Β. Πούτιν, πρότεινε στον Τούρκο Πρωθυπουργό την υπογραφή ενός

τριμερούς ενεργειακού συμφώνου μεταξύ Άγκυρας, Μόσχας και

Ρώμης. Η συγκεκριμένη πρόταση έχει να κάνει με την σχεδιαζόμενη ή/και

υπάρχουσα εμπλοκή της Τουρκίας σε τρία κύρια προγράμματα στα οποία

συνεργάζονται η Μόσχα και η Ρώμη. Τα τρία προγράμματα είναι τα εξής:

To σχέδιο Blue Stream II (BSII), ο αγωγός φυσικού αερίου South

Stream (SS) και ο αγωγός πετρελαίου Σαμσούντα-Τζεϊχάν (Σ-T).

To BSII αποτελεί μία αναβάθμιση/μετεξέλιξη του υπάρχοντος αγωγού Blue

Stream I (BSI). O BSI αφορά τη μεταφορά φυσικού αερίου από τη Ρωσία

στην Τουρκία μέσω υποθαλάσσιου αγωγού στη Μαύρη Θάλασσα, με σκοπό

την ικανοποίηση της εσωτερικής αγοράς της Τουρκίας. Το σχέδιο BS II

αφορά την «αναβάθμιση» της Τουρκίας από χώρα - χρήστη του φυσικού

αερίου σε χώρα «διαμετακομιστή». Έτσι, το ΒSII αναμένεται να

προμηθεύσει, μέσω Τουρκίας, με ρωσικό φυσικό αέριο τις χώρες της

Μέσης Ανατολής (Λίβανο, Συρία, Ισραήλ) αλλά και την Κύπρο. Η ιταλική

εμπλοκή στο σχέδιο έχει να κάνει εν πολλοίς με την τεχνογνωσία

κατασκευής υποθαλάσσιων αγωγών.

Η κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου SS, ουσιαστικά υπαγορεύει την

εμπλοκή της Άγκυρας στο πρόγραμμα αφού η υποθαλάσσια διαδρομή του

από τη Ρωσία στη Βουλγαρία επιβάλλει τη χρησιμοποίηση τουρκικών

υδάτων. Εάν ο σκοπός της Μόσχας, με την κατασκευή του συγκεκριμένου

αγωγού ήταν η αποφυγή της Ουκρανίας, αυτό σημαίνει αυτόματα πως θα

έπρεπε να αξιοποιηθεί η τουρκική πλευρά, και μέσω αυτής ο αγωγός να

φτάσει στη Βουλγαρία. Ας σημειωθεί πως η έναρξη της κατασκευής του εν

λόγω αγωγού έχει προσδιοριστεί για τον Νοέμβριο του 2010, η δε

συμφωνία Ρωσίας - Τουρκίας για τη χρησιμοποίηση τουρκικών υδάτων

έγινε κατά την επίσκεψη του κ. Β. Πούτιν στην Άγκυρα τον Αύγουστο του

2009.

Όσον αφορά το σχέδιο κατασκευής του αγωγού πετρελαίου Σ-T, η

αναγκαιότητά του προσδιορίζεται από την ανάγκη «εκτροπής» της

κυκλοφορίας του πετρελαίου από τα «κορεσμένα» Στενά του Βοσπόρου.

Έτσι η Άγκυρα προτείνει τη δημιουργία ενός αγωγού ο οποίος θα διαπερνά

τη Μικρά Ασία κάθετα, από βορρά προς νότο, και θα καταλήγει στο

πετρελαϊκό κέντρο της χώρας, το Τζεϊχάν. Υπενθυμίζεται πως στην εν

λόγω περιοχή καταλήγει και ο κύριος πετρελαϊκός αγωγός Μπακού –

Τιφλίδα - Τζεϊχάν (BTC MEP: Baku-Tbilisi-Ceyhan Main Export Pipeline)

που μεταφέρει αζερικό πετρέλαιο στη Δύση.

􀂙 Οι δύο πλευρές βρίσκονται πολύ κοντά στην έναρξη συνεργασίας στον

πυρηνικό τομέα που αποτέλεσμα θα έχει την απόκτηση της εν λόγω

τεχνογνωσίας και υλικοτεχνικής υποδομής από την Άγκυρα. Στις 13

Ιανουαρίου 2010, ο Ρώσος Αναπληρωτής Πρωθυπουργός κ. Ιγκόρ Σέσιν

και ο Τούρκος Υπουργός Ενέργειας & Φυσικών Πόρων κ. Τανέρ Γιλντίζ,

υπέγραψαν κοινή δήλωση με την οποία οι δύο πλευρές δήλωναν πως

προσβλέπουν στη συνεργασία για την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού

παραγωγής ενέργειας στην Τουρκία. Μέσω της εν λόγω δήλωσης, η

Άγκυρα δηλώνει έτοιμη να ολοκληρώσει τις διαδικασίες για την επίσημη

υπογραφή της συμφωνίας ενώ η Μόσχα εκφράζει την ετοιμότητά της για

την παροχή της δανειοδότησης, του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού

αλλά και την ανάθεση υπό-κατασκευαστικού έργου (ποσοστού που θα

κυμαίνεται μεταξύ του 20 και 30% της αξίας του συμβολαίου) στην

τουρκική πλευρά. Επιπροσθέτως, η Μόσχα δηλώνει πως θα προμηθεύσει

την Άγκυρα με το απαραίτητο πυρηνικό καύσιμο, ενώ θα παραλάβει και τα

πυρηνικά απόβλητα. Ας σημειωθεί πως μέσα στο 2010 η Άγκυρα

αναμένεται να ανακοινώσει την έναρξη διαγωνισμού για την κατασκευή

τριών ακόμη πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας, πρόγραμμα για το

οποίο έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον και αμερικανικές εταιρίες.

􀂙 Η Μόσχα εμφανίζεται έτοιμη να ελέγξει την εσωτερική ενεργειακή

αγορά της Τουρκίας μέσω αγοράς εταιριών διανομής φυσικού

αερίου. Η Ρωσική Stroitransgaz βρίσκεται σε συζητήσεις για την αγορά

της εταιρείας διανομής φυσικού αερίου της Κωνσταντινούπολης και την

κατασκευή μεγάλων αποθηκευτικών υπόγειων εγκαταστάσεων.

Οι πρώτες γενικές επισημάνσεις/ερωτηματικά αναφορικά με την ενεργειακή

συμφωνία Άγκυρας-Μόσχας που θα πρέπει να γίνουν και να προσεχθούν

ιδιαιτέρως από την ελληνική πλευρά διότι άπτονται της ασφάλειάς της είναι οι

εξής:

􀂙 Η ρωσική συμφωνία επί της αρχής για την κατασκευή του ρωσοτουρκικού

αγωγού πετρελαίου Σ-Τ, ο οποίος θα παρακάμπτει τα Στενά και εκτιμάται

πως το κόστος του θα υπερβεί τα 1,5 δις δολάρια, θα πρέπει να συνδεθεί

άμεσα με τις βουλγαρικές εν πολλοίς και ελληνικές κατά δεύτερο λόγο

παλινωδίες για την κατασκευή ή όχι του αγωγού Μπουργκάς -

Αλεξανδρούπολης. Ας σημειωθεί πως η τουρκική πλευρά παρουσίασε ως

«μεγάλη διπλωματική επιτυχία» όχι την πυρηνική συμφωνία με την Μόσχα

αλλά αυτή του πετρελαϊκού αγωγού. Επιπροσθέτως, η Μόσχα φαίνεται πως

χρησιμοποίησε την εν λόγω συμφωνία ως διαπραγματευτικό αντάλλαγμα

για να «πείσει» την Άγκυρα να «ξεκολλήσει» τη συνεργασία στο πυρηνικό

πρόγραμμα. Άρα, δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα πως η Τουρκία

τους τελευταίους μήνες παρουσίαζε προσκόμματα στην επίτευξη

συμφωνίας για τα πυρηνικά εργοστάσια με την Μόσχα μόνο και μόνο για

να την πιέσει να ενδώσει στο θέμα του αγωγού Σ-Τ. Σε κάθε περίπτωση, η

Άγκυρα εμφανίζεται ικανοποιημένη αφού φαίνεται να εξασφαλίζει τη

θετική ρωσική στάση στην κατασκευή ενός αγωγού ο οποίος σε τελική

ανάλυση θα καθιστούσε την κατασκευή του Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη

άνευ αντικειμένου. Από την άλλη, η Μόσχα φαίνεται να κερδίζει το

συμβόλαιο για τα πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας της

Τουρκίας, ενώ ταυτοχρόνως είτε πιέζει την ελληνική και τη βουλγαρική

πλευρά να «ολοκληρώσουν» το συντομότερο δυνατό τις

«περιβαλλοντολογικές» τους αναζητήσεις είτε σε περίπτωση που η Σόφια

πραγματικά αποσυρθεί από το σχέδιο η Μόσχα να έχει μία «έτοιμη»,

λιγότερο «επιθυμητή» για αυτήν, βέβαια λύση. Είναι εμφανές πως για το

συγκεκριμένο θέμα, η Αθήνα και η Άγκυρα έχουν εμπλακεί σε ένα «παίγνιο

μηδενικού αθροίσματος» (zero sum game), στο οποίο η ελληνική πλευρά

φαίνεται πως «άγεται και φέρεται» από τις διαθέσεις της Βουλγαρίας.

Το ερώτημα για την Αθήνα είναι ένα, τι θα πράξει για να αποτρέψει

τον κίνδυνο «εξοβελισμού» της από ένα σχέδιο το οποίο θα της

επέφερε οικονομικά αλλά κυρίως γεωπολιτικά οφέλη. Το ερώτημα

γίνεται πιο πιεστικό επειδή φαίνεται πως η Άγκυρα είναι έτοιμη να

επωφεληθεί ενός πλεονεκτήματος το οποίο προοριζόταν για την

Αθήνα.

􀂙 Αναφορικά με το ζήτημα του BSII το ερώτημα που τίθεται, κυρίως προς τη

Λευκωσία, είναι πως είναι δυνατόν να επιτρέψει ένας αγωγός φυσικού

αερίου ο οποίος ουσιαστικά θα ελέγχεται από την Άγκυρα να εγκατασταθεί

στην νήσο είτε στο ελεύθερο κομμάτι, είτε στο κατεχόμενο, είτε και στα

δύο. Η Αθήνα από την πλευρά της, θα πρέπει να θέσει το ζήτημα στη

Μόσχα για το κατά πόσο η Άγκυρα θα μπορεί να ελέγξει ή όχι την

υποθαλάσσια ροή του SS, στο κομμάτι που θα περνάει από την περιοχή

της. Πως η Μόσχα μπορεί να εξασφαλίσει πως η ροή του SS δεν πρόκειται

να επηρεαστεί σε μία δυνητική κρίση με την Τουρκία;

Το ζήτημα δε που θα πρέπει συνολικά να απασχολήσει τόσο την

Αθήνα όσο και τη Λευκωσία είναι ο κίνδυνος όλες οι πηγές ρωσικού

και κέντρο-ασιατικού φυσικού αερίου από τις οποίες θα

προμηθεύονται φυσικό αέριο να διέρχονται (ελέγχονται) από την

Τουρκία. Το ζήτημα αυτό αφορά τόσο «δυτικών» συμφερόντων

αγωγούς (όπως π.χ. ο ITGI: Interconnector Turkey – Greece -

Italy), όσο και «ρωσικών» συμφερόντων σχέδια (π.χ. BSII και

SS).

􀂙 Το τρίτο ερώτημα το οποίο σχετίζεται με την ασφάλεια της χώρας μας σε

συνάρτηση με τη διαφαινόμενη ενεργειακή συμμαχία Μόσχας -Άγκυρας

αφορά μία νέα ποιοτική παράμετρο η οποία εισάγεται για πρώτη φορά στην

ελληνοτουρκική εξίσωση. Πως θα έπρεπε η Αθήνα να αντιδράσει στη

διαφαινόμενη «πυρηνικοποίηση» της Άγκυρας; Ακόμα και αν η

Τουρκία προχωρήσει με πολύ προσεκτικά βήματα στον τομέα της

πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς, πόσο βέβαιο είναι ότι η

Άγκυρα θα αντισταθεί στον «πειρασμό» να αναβαθμίσει τις πυρηνικές της

δυνατότητες και στο στρατιωτικό πεδίο, δίνοντας με αυτό τον τρόπο

ουσιαστική υπόσταση στη διακηρυγμένη φιλοδοξία της να καταστεί

περιφερειακή υπερδύναμη; Ας σημειωθεί πως η Άγκυρα για την ώρα

διαθέτει τεχνογνωσία (κινεζικής προέλευσης) σχεδίασης, ανάπτυξης και

παραγωγής βαλλιστικών πυραύλων, ενώ έχει σε εξέλιξη και πρόγραμμα

απόκτησης δορυφόρων τηλεπισκόπησης ενώ είναι γνωστή η εμπλοκή της

γείτονος στο πυρηνικό πρόγραμμα του Πακιστάν. Είναι απίθανο στο άμεσο

μέλλον οι προαναφερόμενες δυνατότητες να συνδυαστούν με στόχο την

ανάδυση μίας νέας περιφερειακής πυρηνικής δύναμης;

Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα θα πρέπει να περιλάβει την εξέταση μίας

σημαντικότατης παραμέτρου: κατά πόσον η Μόσχα και η Άγκυρα είναι

στρατηγικοί εταίροι ή ευκαιριακοί σύμμαχοι…

Είναι σαφές πως η σταδιακώς αναπτυσσόμενη συνεργασία μεταξύ Μόσχας και

Άγκυρας, ειδικά στον τομέα της ενέργειας, εμπεριέχει εγγενώς στρατηγικές

διαστάσεις. Το συγκεκριμένο γεγονός όμως δεν αλλάζει μία γεω-στρατηγική

πραγματικότητα τουλάχιστον 10 αιώνων. Η ρωσική έννοια του «εγγύς

εξωτερικού» («near abroad») βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με την

τουρκική (νέο-οθωμανική) έννοια του «στρατηγικού βάθους». Με άλλα

λόγια τόσο η Μόσχα όσο και η Άγκυρα προσβλέπουν στον έλεγχο,

έμμεσο ή άμεσο, ίδιων γεωγραφικών περιοχών (ανατολική _________Μεσόγειο –

Καύκασο – κεντρική Ασία).

Για όσο χρονικό διάστημα οι δύο πλευρές θα ερίζουν για την ίδια περιοχή

η «συμμαχία» τους δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί ως «ευκαιριακή»

και με συγκεκριμένο αντικειμενικό σκοπό. Η Μόσχα φιλοδοξεί να

αποδυναμώσει τον αγγλοσαξονικό παράγοντα από την ευαίσθητη αυτή περιοχή

της Ευρασίας, ενώ η Άγκυρα ουσιαστικά επιθυμεί να «εκβιάσει» τη Δύση για να

αποσπάσει όσο περισσότερα οφέλη μπορεί με προεξέχοντα την είσοδό της στην

Ευρωπαϊκή Ένωση και την αλλαγή του status quo στο Αιγαίο και την ανατολική

Μεσόγειο. Σε κάθε περίπτωση ο ρωσικός «ευρασιατισμός» σε καμία

περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «συμβατός» με τον

τουρκικό.

Ανεξαρτήτως όμως από τη φύση της τούρκο-ρωσικής συνεργασίας (στρατηγική ή

ευκαιριακή), η οποία καθορίζεται από παράγοντες και γεγονότα εν πολλοίς

ανεξάρτητα από τη θέληση/βούληση της Ελλάδας ή τις δυνατότητες επηρεασμού

αυτών, η Αθήνα συνιστάται να προχωρήσει σε μία πρώτη αντιμετώπιση

των συγκεκριμένων ερωτημάτων που την αφορούν άμεσα.

􀂙 Αναφορικά με το ζήτημα του αγωγού Σ-Τ, η Αθήνα θα πρέπει με κάθε

τρόπο να βοηθήσει τη Βουλγαρία να ξεκαθαρίσει την θέση της για την

κατασκευή του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη και να της επιστήσει

την προσοχή στα «διαφυγόντα» οικονομικά και γεωπολιτικά κέρδη που η

παρελκυστική πολιτική της κινδυνεύει να δημιουργήσει και στις δύο

πλευρές. Η συμπόρευση Αθήνας και Σόφιας σε ζητήματα κρίσιμα και για τις

δύο χώρες (π.χ. θέμα Σκοπίων και μειονοτήτων στην Θράκη) εγγυάται

πως η Σόφια θα μπορούσε να εισακούσει την Αθήνα στο θέμα του

πετρελαιαγωγού. Φυσικά αυτό προϋποθέτει την ελληνική βούληση για την

κατασκευή του αγωγού.

􀂙 Στο θέμα της βαθμιαίας εξάρτησης Αθήνας και Λευκωσίας από την Τουρκία

στον τομέα της προμήθειας του φυσικού αερίου, εκτιμάται πως θα πρέπει

να προκριθεί η προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG: Liquefied

Natural Gas) από εναλλακτικές πηγές, ειδικότερα από τη Βόρεια Αφρική.

Το LNG, αν και πιο δαπανηρή επένδυση, εγγυάται πως τόσο η Αθήνα όσο

και η Λευκωσία δεν θα μπορούν τόσο εύκολα να «εκβιαστούν» από την

Άγκυρα σε μία στιγμή κρίσης.

􀂙 Το θέμα μίας «πυρηνικής» Τουρκίας θα πρέπει να αρχίσει να απασχολεί

την Αθήνα πλέον πολύ σοβαρά. Αρχικώς, μία πρώτη διαβούλευση ή/και

συνεργασία με όμορες χώρες, όπως το Ισραήλ για παράδειγμα, θα ήταν

θεμιτό να επιδιωχθεί. Επιπροσθέτως, το ζήτημα απόκτησης ανάλογης

δυνατότητας και από την Αθήνα δεν θα πρέπει να απορριφθεί. Η

συγκεκριμένη επιλογή είναι σαφώς δύσκολη, θα έχει υψηλό πολιτικό και

οικονομικό κόστος, αλλά ο καλόπιστος δημόσιος - κοινωνικός διάλογος,

μακριά από ιδεοληψίες, μικρό-σκοπιμότητες και «προκατασκευασμένες»

στερεοτυπικές αντιλήψεις θα πρέπει να ξεκινήσει γρήγορα αφού κάθε

καθυστέρηση σε ένα τέτοιο ζήτημα υψηλής στρατηγικής μακροπρόθεσμα

μπορεί να καταστεί μοιραία.

􀂙 Πέραν των άμεσων αυτών βημάτων τα οποία και προτείνεται να λάβουν

χώρα για το κάθε θέμα ξεχωριστά κρίνεται αναγκαίο μια εκ βαθέων

συζήτηση με τη Μόσχα για το τι ακριβώς μία τόσο αναβαθμισμένη σχέση

της με την Άγκυρα σημαίνει για την Ελλάδα. Φυσικά κάθε χώρα έχει το

δικαίωμα να ακολουθήσει τα δέοντα ως προς το συμφέρον της, όπως το

αντιλαμβάνεται αυτή. Σε κάθε όμως περίπτωση η Αθήνα θα πρέπει να

εξασφαλίσει τουλάχιστον τα αυτονόητα από την Μόσχα.

􀂾 Η Ρωσία θα πρέπει να πιέσει τη Βουλγαρία ώστε να «ξεμπλοκάρει» ο

αγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης και εάν δεν είναι δυνατόν να

αποτραπεί η κατασκευή του Σ-Τ, να εξασφαλιστούν τα απαραίτητα

αποθέματα για τη λειτουργία και των δύο διαδρομών (κάτι το οποίο

εκτιμάται ως πολύ δύσκολο).

􀂾 Η Μόσχα πρέπει να εξασφαλίσει πως η ροή φυσικού αερίου από τον SS δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να τεθεί υπό διαπραγμάτευση ή υπό αμφισβήτηση από την Άγκυρα. Το ίδιο θα πρέπει να εξασφαλισθεί για τον ΒSII εάν και εφόσον θα πηγαίνει και στην Κύπρο.

􀂾 Σε κάθε περίπτωση η ρωσική πλευρά θα ελέγχει κάθε βήμα της

Άγκυρας στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Θεωρείται αυτονόητο

πως η Μόσχα δεν επιθυμεί η Τουρκία να αποκτήσει στρατιωτική

πυρηνική τεχνολογία. Θεμιτό θα ήταν η Αθήνα να λάβει τις

απαραίτητες διαβεβαιώσεις από την Μόσχα πως σε περίπτωση που η

Άγκυρα «παρεκκλίνει» από τα συμπεφωνημένα, η Αθήνα δεν θα

βρεθεί ξαφνικά χωρίς την ανάλογη υποστήριξη. Εξυπακούεται ότι

υποστήριξη θα πρέπει να ζητηθεί τόσο από τους συμμάχους μας στο

ΝΑΤΟ όσο και τους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς η

πυρηνική «παρεκτροπή» της Τουρκίας θα οδηγήσει σε

αποσταθεροποίηση την ευρύτερη περιοχή.

Συνάντηση Πούτιν – Παπανδρέου και δηλώσεις

Νέες προοπτικές για την περαιτέρω ανάπτυξη της στρατηγικής σχέσης Ελλάδας - Ρωσίας ανοίγει η επίσκεψη του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου στη Μόσχα και οι συναντήσεις του με τον Πρόεδρο Ντ. Μενβιέντεφ και τον πρωθυπουργό Βλαντ. Πούτιν, όπως προέκυψε από τις δηλώσεις των δύο πρωθυπουργών, μετά τη δίωρη συνάντηση που είχαν σήμερα στη ρωσική πρωτεύουσα.
Η συνεργασία καλύπτει τον οικονομικό τομέα, τον εμπορικό, τον ενεργειακό και τον πολιτιστικό, για τον οποίο υπεγράφη πρωτόκολλο συνεργασίας για τα έτη 2012-2014.
Ο Γ. Α. Παπανδρέου αναφερόμενος στα οικονομικά ζητήματα τόνισε ότι η οικονομική συνεργασία με τη Ρωσία είναι ιδιαίτερα σημαντική αυτή την περίοδο που η Ελλάδα έχει σοβαρά οικονομικά προβλήματα.
Εξ άλλου, απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ο κ. Παπανδρέου τόνισε ότι η Ελλάδα θα βγει από τη δύσκολη αυτή φάση πιο δυνατή κι η κρίση θα δώσει στη χώρα την ευκαιρία να αλλάξει πολλά πράγματα, τα οποία πρέπει να αλλάξει. Εξέφρασε δε την αισιοδοξία του ότι η χώρα θα βγει πιο δυνατή, οικονομικά και πολιτικά.
Επίσης τόνισε ότι ο ελληνικός λαός είναι αποφασισμένος να στηρίξει τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν, για να υπάρξει στην Ελλάδα βιώσιμη οικονομία και δίκαιη κοινωνία. Η συνεργασία με τη Ρωσία, εξ άλλου, όπως τόνισε ο κ. Παπανδρέου, θα βοηθήσει στην ανάταξη και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
Απαντώντας σε άλλη ερώτηση ο κ. Παπανδρέου τόνισε ότι η κρίση δεν είναι μόνο ελληνικη ή ευρωπαϊκή, αλλά είναι διεθνής και ότι η Ελλάδα έχει πριν από όλα ευθύνη να κάνει τις αλλαγές στην οικονομία και την κοινωνία. Αναφέρθηκε δε στην προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να μειώσει το έλλειμμα κατά 4 μοναδες το 2010 και στη μείωσή του στο 3% το 2013. Γι΄αυτό, τόνισε, και οι συζητήσεις με τη Ρωσία είναι πολύ σημαντικές.
Από την πλευρά του ο Βλαντίμιρ Πούτιν αναφερόμενος στην οικονομία, τόνισε ότι είναι γνωστές οι δυσκολίες στην ελληνική οικονομία, οι δυσκολίες αυτές δεν είναι κάτι καλό, αλλά εξέφρασε την βεβαιότητα ότι η Ελλάδα θα τις ξεπεράσει και αναφέρθηκε στο θετικό, όπως είπε, μήνυμα που έδωσαν σήμερα οι υπουργοί Οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Εξέφρασε επίσης την ελπίδα ότι οι διμερείς σχέσεις Ελλάδας- Ρωσίας θα βοηθήσουν τις δύο χώρες να ξεπεράσουν τις οικονομικές τους δυσκολίες.
Ο Ρώσος πρωθυπουργός ανέφερε επίσης ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση δεν ξεκίνησε από την Ελλάδα, τη Ρωσία ή την Ευρώπη, αλλά ήρθε από τις Ηνωμένες Πολιτείες που αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα με τις άλλες χώρες, δηλαδή υψηλό έλλειμμα και τεράστιο εξωτερικό χρέος.
Αναφορικά με τον ενεργειακό τομέα, ο κ. Παπανδρέου τόνισε πως οι δύο αντιπροσωπείες συμφώνησαν να προχωρήσει το συντομότερο ο αγωγός Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη, λαμβανομένων υπόψη των περιβαλλοντικών ευαισθησιών και πάντα σε συνεργασία με τη Βουλγαρία.
Σχετικά με τον αγωγό φυσικού αερίου South Stream, ο κ. Παπανδρέου ανέφερε ότι οι δύο πλευρές είναι έτοιμες να υπογράψουν νομική συμφωνία για την ίδρυση φορέα που θα έχει έδρα στην Αθήνα. Ο κ. Πούτιν επέμεινε ιδιαίτερα στην υλοποίηση του αγωγού South Stream και άλλων ανάλογων μεγάλων σχεδίων, τα οποία, όπως είπε, θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη της οικονομίας. Ειδικότερα για τον South Stream, ο ρώσος πρωθυπουργός επισήμανε ότι δεν είναι ένα διμερές ελληνορωσικό σχέδιο, αλλά ένα μεγάλο διεθνές σχέδιο, το οποίο υλοποιείται με βάση τις αρχές της αγοράς και δεν έχει κανένα πρόβλημα χρηματοδότησης, ενώ έχει εκφραστεί και ενδιαφέρον από δέκα ευρωπαϊκές χώρες να συμμετέχουν στο έργο.
Οι συζητήσεις αφορούσαν και στην ανάπτυξη του εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών, το οποίο μειώθηκε κατά 40% το 2009, λόγω της οικονομικής κρίσης, όπως είπε ο κ. Πούτιν. Από ελληνικής πλευράς εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για την ανάπτυξη των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων στη Ρωσία, η αγορά της οποίας μπορεί να απορροφήσει μεγάλες ποσότητες.
Για την περαιτέρω ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων συστήθηκε κοινή διϋπουργική επιτροπή, η οποία συνεδρίασε για πρώτη φορά σήμερα και θα επαναλάβει τη συνεδρίασή της τους επόμενους μήνες και πάλι στη Μόσχα.
Ο Ρώσος πρωθυπουργός έκανε λόγο για συνεργασία στον τομέα της ηλιακής ενέργειας, του φυσικού αερίου και του πετρελαίου και η ελληνική πλευρά για την ανάπτυξη των σχέσεων στον τουριστικό τομέα, καθώς και στις μεταφορές.
Για τη συνεργασία στον ενεργειακό τομέα και τον τομέα των μεταφορών, ο κ. Πούτιν τόνισε ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει σημαντικός ενεργειακός και διαμετακομιστικός κόμβος στην Ευρώπη και μπορεί εκεί να προσελκύσει επενδύσεις, οι οποίες θα ενισχύσουν το ειδικό βάρος της Ελλάδας στην Ευρώπη.
Οι δύο πρωθυπουργοί συζήτησαν και θέματα διμερούς πολιτικής συνεργασίας και ο κ. Παπανδρέου τόνισε ότι οι δύο χώρες έχουν κοινές αντιλήψεις στις πολιτικές για την ευρύτερη περιοχή. Τόνισε επίσης ότι η Ελλάδα στον τομέα των διεθνών σχέσεων έχει συμβάλει ιδιαίτερα στην υιοθέτηση ενός διαλόγου για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, στην οποία, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, η Ρωσία είναι αναπόσπαστο μέλος.
Αναφέρθηκε ακόμη στη συνεργασία των δύο χωρών στην περιοχή των Βαλκανίων και ευχαρίστησε τη ρωσική πλευρά για την επίμονη , δίκαιη και σταθερή θέση της στο Κυπριακό.
Συζητήθηκε επίσης η μεταφορά τεχνογνωσίας από την Ελλάδα στο θέμα της διοργάνωσης των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων το 2014 στο Σότσι της Ρωσίας και για την ολυμπιακή εκεχειρία.