13 Οκτ 2009

Τα Ευρωπαϊκά σύνορα και η Τουρκία

Ο Michel Foucher, καθηγητής στην Ecole normale superieure (Ulm) και διευθυντής κατάρτισης στο Ινστιτούτο ανωτάτων σπουδών εθνικής άμυνας, σε εκτενές άρθρο γνώμης στη LE MONDE (13.10.09) με τίτλο «quelles frontieres pour l’Europe ?» (ποια σύνορα για την Ευρώπη;) αναφέρεται στην ανάγκη καθορισμού των συνόρων της ΕΕ, ενός θέματος, που όπως επισημαίνει θα βρεθεί στη κορυφή των προτεραιοτήτων του μελλοντικού εκπροσώπου της ΕΕ για τα θέματα εξωτερικής πολιτικής.

Όπως αναφέρει ο αρθρογράφος μέχρι την περίοδο 2004-2007, τόσο οι Βρυξέλλες, όσο και η πλειοψηφία των κρατών μελών της ΕΕ θεωρούσαν ότι η διεύρυνση της ΕΕ θα πρέπει να συνεχισθεί έως ότου καλυφθεί το σύνολο της ευρωπαϊκής ηπείρου, πλην της Ρωσίας. Ο στόχος ήταν να ενταχθούν όλα τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, πλην, πάντοτε, της Ρωσίας.

Το σενάριο αυτό ήταν ταυτόσημο με τις επιδιώξεις των ΗΠΑ, οι οποίες επιβεβαιώθηκαν και από τον νέο Αμερικανό Πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, που επανέλαβε στην Άγκυρα, τις προηγούμενες εξαγγελίες του Προέδρου Μπους.

Ο γεωστρατηγικός στόχος αυτής της επιδίωξης είναι η ειρηνική και δημοκρατική αποκατάσταση της ευρωπαϊκής ηπείρου μετά το διαχωρισμό του 1944 και την πτώση των κομουνιστικών καθεστώτων την περίοδο 1985-1991, που θα οδηγούσε στον οριστικό προσεταιρισμό της Τουρκίας, της Ουκρανίας, των δυτικών Βαλκανίων και ίσως και της Γεωργίας, στην ευρωατλαντική οικογένεια.

Από την πλευρά των Βρυξελλών, η προοπτική ένταξης λειτούργησε ως ένας μοχλός πίεσης για να προβούν τα υποψήφια κράτη σε μεταρρυθμίσεις και να υιοθετήσουν το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Η ένταξη των νέων χωρών ήταν παράλληλα ένας παράγοντας εγγύησης της κυριαρχίας και της διεύρυνσης της ασφάλειας, καθώς τα ξεχωριστά εθνικά συμφέροντα των κρατών μελών απαιτούσαν και την ένταξη των γειτονικών χωρών στο ίδιο κλαμπ, που θα οδηγούσε στον έλεγχο των εθνικισμών, όπως στις περιπτώσεις Ουγγαρίας-Σλοβακίας, Σλοβενίας-Κροατίας, Ελλάδας-Τουρκίας.

Όπως αναφέρει επίσης, μεταξύ άλλων, ο αρθρογράφος, υπήρχαν εξαρχής πολλές διαφορετικές γεωπολιτικές προσεγγίσεις της Ευρώπης, οι οποίες ωστόσο έγιναν πιο σαφής μετά το 2004, με προεξάρχουσα εκείνη που πρεσβεύει ότι το πολιτικό ζητούμενο της ΕΕ είναι η δημιουργία μιας οντότητας, που θα βασίζεται στις αξίες των εμπνευστών της και αυτών που τις ενστερνίζονται. Πρόκειται δηλαδή για τριάντα περίπου κράτη, που στρέφονται γύρω από τη Γερμανία και τη Γαλλία.

Υπάρχει βεβαίως και η άλλη αντίληψη μιας ενότητας που έχει ως στόχο τη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών λαών, και με μια ιεράρχηση των συμφερόντων. Υπέρμαχος αυτής της άποψης, ο Βρετανός ΥΠΕΞ, David Miliband, έφθασε μάλιστα να μιλήσει στη Bruges, στις 15 Νοεμβρίου 2007, για έναν χώρο ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, που περιλαμβάνει το Μαγκρέμπ, την αν. Ευρώπη και την Εγγύς Ανατολή.

Κατά τον αρθρογράφο η υποψηφιότητα της Τουρκίας, όπως και αυτή των Δυτικών Βαλκανίων θέτουν προβλήματα στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και θα πρέπει να επαναπροσδιορισθούν με βάση τα σημερινά δεδομένα.

Στην περίπτωση των Δυτικών Βαλκανίων, διαμελισμένων, εκτός της Κροατίας, σε επτά κράτη και προτεκτοράτα, οι προσεχής διαπραγματεύσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν σε μια ειδική συνθήκη: στη δέσμευσή τους να επιλύσουν τα 25 περίπου μεγάλα διμερή προβλήματα που αντιμετωπίζουν, και που αφορούν σε θέματα του Διεθνούς Δικαστηρίου, από εγκλήματα πολέμου μέχρι την επιστροφή προσφύγων, και σε διάφορες συνοριακές, οικονομικές, τελωνειακές, θρησκευτικές και διπλωματικές διαφορές.

Σε σχέση με την Τουρκία ο αρθρογράφος υποστηρίζει ότι θα πρέπει να αναπτυχθεί μια ουσιαστική πολιτική έναντι της Τουρκίας που δεν θα περιορίζεται στην ενταξιακή της πορεία προς την ΕΕ. Είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης να δημιουργήσει μια μόνιμη γεωπολιτική συμμαχία με αυτή την ευρω-ασιατική περιφερειακή δύναμη, άσχετα από την ένταξή της ή όχι στην ΕΕ. Εξάλλου τίποτα δεν προεξοφλεί ότι οι μελλοντικές ελίτ της Τουρκίας θα θελήσουν να εκχωρήσουν κυριαρχικά δικαιώματα, που απαιτεί η πλήρης ένταξη στην ΕΕ.